Op 7 oktober j.l. hebben wij dankzij de Evenementen commissie met zo’n 40 leden van Stadsdorp Zuid mogen luisteren – via Zoom – naar een lezing van Hans Luiten, met als titel: “Hoe de Amsterdamse School per ongeluk in Amsterdam Zuid terecht kwam”.
Na afloop was iedereen het erover eens dat dit een erg boeiende lezing was, die zeer geanimeerd en deskundig door Hans Luiten werd gebracht. Het was jammer dat het maar een uur kon duren; de inhoud smaakte naar veel meer!
Hans Luiten begon zijn lezing met een animatiefilmpje, waarin te zien was hoe Amsterdam door alle eeuwen heen van een kleine dorpsgemeenschap is gegroeid naar een stad die constant uit zijn voegen lijkt te barsten.
Hans startte zijn verhaal hoe de armoede en bijzonder slechte woonomstandigheden in de Jordaan in de 19e eeuw uiteindelijk aanleiding zijn geweest voor plannen om sociale woningbouw te realiseren, die de arbeider moest verlichten door de schoonheid ervan. Aanvankelijk onder leiding van Sarphati, en later aangezwengeld door de wethouders Wibaut en De Miranda van de SDAP.
Er werden architecten benaderd voor het realiseren van sociale woningbouw in de Spaarndammerbuurt, waaronder Michel de Klerk, die o.a. Het Schip realiseerde. Deze architecten noemden zich al snel de ‘Amsterdamse School’. Zij lieten zich o.a. inspireren door de Beurs van Berlage, maar wilden meer versieringen dan Berlage (Berlage noemde zichzelf vooral functioneel). Onder aansporing van wethouder Wibaut en de in het leven geroepen Woningwet (en dientengevolge door het Rijk verstrekte subsidie) werden kosten noch moeite gespaard om de meest prachtige gebouwen neer te zetten in de Spaarndammerbuurt.
Na de eerste Wereldoorlog kwam het Plan Zuid op gang. Aangezien hiertoe dure grond was aangekocht, had men besloten om hier geen sociale maar vooral duurdere woningbouw voor meer vermogende mensen te realiseren. Berlage werd benaderd om het plan uit te werken. Omdat er inmiddels geen subsidie meer werd verstrekt voor sociale woningbouw, waren de architecten van de Amsterdamse School werkloos. Vandaar dat Berlage deze benaderde voor het ontwerpen van huizenblokken in de stijl van de Amsterdamse School. En zo kwam eigenlijk door toeval deze stijl in Amsterdam Zuid terecht. De eerste gebouwen die gerealiseerd werden vertonen nog prachtige kenmerken door bijzonder metselwerk en allerlei mooie details; dit maakte de bouw echter erg kostbaar. Later werden de gebouwen dus iets soberder.
Ondertussen ging men verder met de plannen voor goedkope sociale woningbouw. Hiertoe werden Cornelis van Eesteren en Jacoba Mulder benaderd, die met name het algemene uitbreidingsplan realiseerden in Geuzenveld, Slotermeer, Slotervaart, Osdorp en Buitenveldert. Hier ontstonden zeer functionele stratenplannen en functionele flatgebouwen; een groot contrast met de Art Nouveau stijl van de Amsterdamse School.
Al met al een heel leerzaam verhaal!
Deze samenvatting doet geen recht aan de boeiende en spannende opbouw in het verhaal van Hans; wie meer van hem wil weten en horen, raden we zeker aan om op zijn website te kijken waar hij nog vaker lezingen gaat geven: www.hansluiten.nl
De Evenementen Commissie